Muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết như thế nào?

Muỗi vằn – trung gian truyền bệnh Sốt xuất huyết có khả năng sinh sản và thích ứng cao trong môi trường có con người sinh sống . Muốn phòng bệnh SXH hiệu quả, phải diệt muỗi tận gốc và muốn vậy thì phải hiểu về đặc tính của muỗi vằn và cách thức lây truyển bệnh như thế nào?

Đặc điểm nhận dạng muỗi vằn

Muỗi vằn (tên khoa học gọi là muỗi Aedes aegypti), muỗi có kích thước nhỏ, sẫm màu, dài khoảng 4 đến 7mm. Trên cơ thể có các mảng màu trắng điển hình ở chân và một vết giống hình đàn lia ở ngực. Con cái lớn hơn con đực và có thể được phân biệt bằng những vòi có vảy bạc hoặc trắng.

Muỗi vằn sống trong nhà, gần khu vực có nhiều người. Muỗi thường trú đậu nơi có ánh sáng yếu, chỗ tối trong nhà. Một số nơi trú ngụ, đậu lại ưa thích của chúng là mặt dưới của đồ gỗ, quần áo treo, rèm treo cửa trong phòng ngủ, nhà vệ sinh, phòng tắm và bếp, tủ, hốc, gậm giường, sau rèm. Chúng ít khi đậu trên tường. Ở những nơi đó chúng tránh được gió, mưa và phần lớn các loài ăn thịt khác, giúp chúng sống lâu hơn. Do đó, khả năng chúng sẽ sống đủ lâu để nhiễm virus từ một người bệnh nào đó và ủ bệnh, truyền bệnh cho người khác cũng tăng lên.

Muỗi vằn sinh sản vào mùa mưa, do đó thời gian dịch sốt xuất huyết bùng phát nhiều thường từ tháng 3-5 và tháng 7-11 hàng năm.
Muỗi thích đẻ trứng vào các vật chứa nước nhân tạo trong và quanh nhà ở của con người, như bình hoa, lốp xe cũ, xô nước mưa… Những vật chứa nước to hơn như thùng, bể xi măng có thể tạo ra một lượng lớn muỗi vằn.
Trứng của muỗi vằn có thể tồn tại trong điều kiện khô hạn tận 6 tháng. Chỉ cần có chút nước, trứng có thể nở thành bọ gậy, sau đó phát triển thành lăng quăng rồi muỗi trưởng thành trong một thời gian ngắn.

Chu kỳ vòng đời của muỗi trải qua 4 giai đoạn:

• Giai đoạn hình thành trứng: 2-5 ngày.
• Giai đoạn từ trứng thành lăng quăng (LQ): 1-2 ngày.
• Giai đoạn từ lăng quăng(LQ) thành nhộng (quăng): 3-4 ngày.
• Giai đoạn từ nhộng thành muỗi trưởng thành: 1-2 ngày.

Những đặc điểm sinh học quan trọng của muỗi vằn

Muỗi vằn rất thích hút máu người và thường sống ở trong nhà gần người.
Chúng đậu nghỉ ở những nơi tối, trên quần áo sẫm màu, đồ dùng gia đình, trên các lọ hoa, không có con muỗi nào đậu trên vách tường.
Muỗi đánh hơi người nhanh và sà vào là đốt ngay. Muỗi thường hoạt động đốt người vào ban ngày, hoạt động cao điểm vào lúc sáng sớm và chiều tối.
– Trứng tồn tại khá lâu, chịu đựng được nhiều tháng trong mùa khô.
– Các ổ chứa lăng quăng thông thường có cả nguồn gôc thiên nhiên và cả nhân tạo

+ Ổ chứa thiên nhiên hốc cây, thân tre, vỏ ốc, kẽ bẹ lá (thơm, chuối, khóm, môn…) ít khi gặp trên hốc đá.
+ Ổ chứa nhân tạo: lu, hồ, vật chứa, chai lọ, chén bát bể, vỏ xe vứt bừa bãi ngoài vườn, máng xối, lọ hoa trong nhà, hòn non bộ, ghe xuồng, thùng xe.Tóm lại, các ổ chứa rất đa dạng, do con người tạo ra trong và quanh nhà, luôn luôn có mặt và chứa nước, không nhất thiết phải nhiều và không bẩn, thường là những ổ muỗi tồn tại trong mùa khô.

Muỗi cái trưởng thành tiến hành hút máu lần đầu vào khoảng 48 giờ sau khi nở, trong một chu kỳ sinh thực, muỗi có thể hút máu nhiều lần. Thời gian từ khi hút máu tới khi đẻ trứng thay đổi từ 2 – 5 ngày. Aedes aegypti hiện đã tiến hóa thành loài hút máu ngắt quãng, đặc biệt thích đốt nhiều người trong thời gian hút máu. Điều này khiến chúng trở nên có khả năng gây dịch cao. Muỗi gây bệnh sốt xuất huyết đẻ trứng vào những dụng cụ chứa nước trong nhà và khu vực quanh nhà có nước đọng như (chai lọ, thùng bỏ không, rác thải, lốp hỏng,…). Trứng nở khi tiếp xúc với nước. Trứng muỗi có thể chịu được điều kiện rất khô và sống trong suốt nhiều tháng. Trong suốt vòng đời, muỗi cái đẻ tới 5 lần, mỗi lần hàng chục trứng.

Muỗi vằn gây bệnh sốt xuất huyết như thế nào?

Bệnh sốt xuất huyết là do một loại muỗi vằn mang vi rút dengue từ người bệnh sang người lành. Bản thân muỗi Aedes aegypti không mang vi rút dengue một cách tự nhiên. Chúng chỉ nhiễm vi rút dengue khi chúng đốt người bị bệnh.

Khi đốt người bị bệnh, vi rút dengue sẽ nhiễm vào tế bào muỗi. Trong thời gian ủ bệnh từ 8-10 ngày, vi rút dengue nhân lên trong cơ thể muỗi và khi đã đạt được đủ số lượng vi rút, chúng có khả năng truyền sang rất nhiều người khác trong cộng đồng thông qua việc đốt (chích) họ. Khi đó, vi rút dengue sẽ truyền từ cơ thể muỗi qua tuyến nước bọt của muỗi vào máu của người bị đốt.

Khả năng truyền virus sang người lành được thực hiện khi muỗi hút máu bệnh nhân trong thời kỳ nhiễm virus huyết. Nhiễm virus huyết có thể có 6 – 18 giờ trước khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh. Như vậy bệnh nhân là nguồn lây ngay trước thời kỳ sốt và cho đến khi hết sốt, trung bình là 6 -7 ngày.

Cụ thể, các triệu chứng của sốt xuất huyết nhẹ bao gồm sốt cao, đau đầu dữ dội, đau sau mắt, đau cơ và khớp, buồn nôn, nôn mửa, sưng hạch hoặc phát ban.
Thế nhưng ở mức độ nặng (sốt xuất huyết Dengue hoặc hội chứng sốc Dengue), bệnh nhân sẽ bị đau bụng dữ dội, nôn mửa liên tục, thở nhanh, chảy máu nướu răng, mệt mỏi, bồn chồn và nôn ra máu. Nguy hiểm hơn, bệnh nhân còn có thể tử vong do rò rỉ huyết tương, tích tụ chất lỏng, hô hấp đau buồn, chảy máu nghiêm trọng hoặc suy giảm nội tạng.

Do vậy, đối với bệnh nhân sốt xuất huyết, ngay khi phát hiện ra bệnh thì nên được nằm trong màn hoặc mùng, để tránh trở thành nguồn lây bệnh cho những người xung quanh.

Cách phòng tránh bệnh sốt xuất huyết do muỗi vằn cắn

Hiện nay, do không có vắc-xin phòng ngừa và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên dựa vào các đường lây truyền để chúng ta chủ động phòng tránh bệnh sốt xuất huyết. Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.

Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách:

+ Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
+ Thả cá hoặc mê zô vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại…) để diệt lăng quăng/bọ gậy.
+ Thau rửa các dụng cụ chức nước vừa và nhỏ (lu, khạp…) hàng tuần.
+ Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá…, dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
+ Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa/bình bông.
 Phòng chống muỗi đốt:
+ Mặc quần áo dài tay.
+ Ngủ trong màn/mùng kể cả ban ngày.
+ Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi…
+ Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
+ Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
Phun xịt hóa chất diệt muỗi và côn trùng dùng trong gia dụng và y tế.

XEM THÊM: 5 căn bệnh nguy hiểm do bị muỗi đốt gây ra